Menu nagusira itzuli

 

Bizkaiko eta Gipuzkoako dantza formal batzuetan 6/8 eta 3/4 konpasak erabiltzen dira txandatuta.

Doinu horiek, antza, ez dute izendapen generiko bat, eta “ezpata-dantza” da musikariek erabili ohi duten izena –batzuk badira, baina beste batzuk ez–. Hemen eskaintzen ditugun hiru doinu berriek erritmo-patroi tradizionala dute.

Lehenbiziko biak ez dira albokarako moldatzeko modukoak, baina hirugarrena bai. Hain zuzen ere, Halfway to Hell: Albokarako 333 doinu liburuko 78. doinua da.

Alboka taldearen disko orok ezpata-dantza sorta bat izan behar du gutxienez.
Doinu tradizional asko grabatu ondoren, ezpata-dantza berriak konposatzen hasi ginen, eta hemen dituzue beste hiru.

Joxani galdetu nion ea zer iruditzen zitzaizkion, eta hauxe erantzun zidan: “Ezpata-dantzak baino gehiago, ezpata-dantzako erritmoa duten labirintoak dirudite”.

 

Hirugarrenari Cormac Breatnach-en izena jarri nion, Cormac lausengatu eta pieza hori joko zuelako itxaropenaz.

Beste bi izenburuen jatorriaren historia gustura kontatuko dut solasaldi pribatu batean, baina nahiago dut idatziz ez plazaratzea.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ezpata-dantza



Izen hau, jakina, generikoa da,
eta printzipioz ezpatekin egindako edozein
dantzari ezarri dakioke: horregatik, euskal
lurraldetik atera gabe, izen honekin ezagutzen
dira, adibidez, Xemeinen,
Zumarragan, Deban, Legazpian,
edo Lesakan (hemen, gutxienez gaurko
egunean kasu honetan makilak eta ez
ezpatak erabili arren) egiten diren dantza batzuk.

Horretaz gain, gipuzkoar ezpata-dantza
estandarizatu bat ere bada, eta azken
garaian ezpata-dantza berriren bat ere sortu da,
Iruñan kasu. Baina izena, bereziki XX. mendearen
lehen erdialdean, Euskal Herri osoan zabaldu zen Durangaldeako Dantzari Dantza izendatzeko.

Bitxikeria honetako arrazoia dantza
honetan EAJ-k orokorrean eta Sabino Aranak
berak zuen interesean datza: ezaguna da,
adibidez, Aranaren berotasuna dantza honekin
lehen aldiz ikusi zuenetik, 1886an, Durangon.
Sinbologia nazionalista ia osoa bezala,
bere alde izaera bizkaitarra zuen, eta kasu honetan
Sabinok berak azpimarratu zuen
bere gizon-izaera eta seriotasuna,
beste dantza batzuek -zinta dantzak,
kasu- ez zutena (Arana Goiri 1987).

Bere hasierako martxan pentsatu zuen
espetxean zegoenean bertso batzuk idazteko,
gero euzko-abendearen ereser'kija osatuko
zutenak, eta beraz gaur egun Euskal Erkide
Autonomoaren ereserkiaren jatorria
(Jemein eta Lanbarri 1977:288).

Euskal nazionalismoaren eskutik,
(Arana Goiri ibid.), XIX. mendearen buruan
nekez Durangaldeako lau herritan egiten zen
dantza Euskal Herri osoan zabaldu zen,
partiduko ekintza gehienetan
parte handia hartuz:
1910rean hasi ziren euskal dantzaren
eskolak Bilboko batzokian
(Camino eta de Guezala 1991);
1932an Bizkaiko Ezpatadantzari Batza sortu,
eta azkar antzeko elkarteak beste
lurraldeetan egin ziren.
1933n, San Ignazio Egunean,
Bizkaiko berrehun eta hirurogeita hamabost
taldek elkarrekin dantzatu zuten
San Mames estadioan.

Data hauetan, Gipuzkoako Ezpatadantzari
Batzak mila eta berrehun partaide zituen,
seiehun Arabako Elkarteak eta bostehun
Nafarroakoak (Tápiz 2001:105).
Kontestu honetan, eta elkarte hauen
izena beragatik ondorioztatzen den bezala,
badirudi Dantzari-dantza izena Durango
Merinaldetik kanpo ez zela ezagutzen ere.

Como a menudo ocurre en este ámbito,
por tanto, un término -en este caso,
ezpata-dantza- no tiene un significado claro
ni tampoco, en muchos sentidos, lógico.

Arlo honetan askotan gertatzen den bezala,
beraz, hitz batek -kasu honetan,
ezpata-dantzak- ez du esanahi bakarra ez argia,
ezta, zentzu askotan, logikoa ere.
Musikari dagokionez, adibidez,
ez zen batere arraroa izango doinu batek,
edo bik hobeki esanda, izen hau hartu izatea.
Doinu hauek, izan ere, aipaturiko euskal
ezpata-dantza guztietan agertzen dira
hala edo nola, eta kasu hauetan ohikoa denez,
aldaera oso interesgarrietan.

Musikan, hala eta guztiz, ezpata-dantza
hitzaren esanahi ohikoa beste bat da:
erritmo batek definitzen duen genero bat.
Aipaturiko Dantzari-dantzaren zati batzuek
duten erritmo berezia hain zuzen.
Dantza honen musika lehengo aldiz
pentagrametan jarri duena
Wilhelm von Humboldt
izan zen, Euskal Herrian zehar
1801ean egin zuen bidaiaren fruitua.
Baile de los niños de esta merindad de
Durango izenaren pean lau doinu idatzi
zituen 6/8ko eta 2/4ko konpasetan.

XX. mendearen hasieran, Azkuek ere idatzi
zituen Berrizeko ezpatadantzarien
dantzaren zati gehienak, eta
Hipolito Amezua danbolinteroa
espresuki aipatuz.

Eta dudarik gabe, hemen zortzikoarenarekin
batera, euskal musikaren berezkoentzat
hartu izan den erritmo bat dugu..



Iturria: Enciclopedia vasca Auñamendi
Egilea: Carlos Sánchez Ekiza
Eusko Ikaskuntza

 

 

 

 

 

 

 

 

Menu nagusira itzuli

Musika-ekoizpen orotan, doinu bat grabatu baino lehenago erabaki behar diren gauza garrantzitsuenetako bat tenpoa da.
 
Ekoizle onaren eskuliburuan eguneko une desberdinetan probak egitea aholkatzen da, doinuen abiadura erabaki baino lehen, biorritmoak direla-eta oso sentsazio desberdinak izaten baitira goizean goiz, bazkari oparo baten ondoren edo gaueko sorgin-orduan.
 
Ez ditut azalduko gure sekretuak, ez dut esango nola erabakitzen ditugun gure tenpoak eta nola jokatzen dugun haiekin (sukaldari onek ere isilpean gordetzen dituzte haien errezeta gastronomikoak), baina aipatu nahi dut Alboka taldearen lehen diskoko ezpata-dantzatik (Launako, 1994), gure ezpata-dantzen abiadura izugarri handitu zela hurrengo diskoetan: Iparhaizea (1998), Dantzau daigun/Binako (2000) eta Ekihaizea (2004). Oraingoan, 2017ko Hiru ahoko ezpata honetan, 2004ko abiadurara itzuli gara, gutxi gorabehera…
 
Ba al dago horri buruzko azterketa labur bat egiten eta ondorioren bat ateratzen ausartuko den musika-aditurik edo psikologo-psikiatrarik?
 
Fiachrak mandolinarekin eta Juanjok bouzukiarekin egiten duten hasierako duoa zoragarria da, benetan, luxuzkoa. Zoritxarrez, ez dugu inoiz izango hori berriz ikusteko aukerarik...

 Une hau aprobetxatu nahi dut Juanjoren (Pepe lagunentzat) lana goraipatzeko eta eskertzeko. Azken hogei urte hauetan, bouzukia jotzen izan duen progresioa eta egin dituen ekarpenak azpimarragarriak izan dira. Lan hori islatzen da, halaber, Juanjoren kolaborazioa duten beste proiektu eta talde askotan.
 
Ezpata-dantza hauetako linea harmoniko-erritmikoak Juanjoren estiloaren adibide bikainak dira, eta modu askotan, gainerako tresnek jarraitu beharreko bidea erakusten dute. Eskerrik asko Pepe!
 
Eta zer esan dezakegu Cormac Breatnachi buruz, Alanek hirugarren ezpata-dantza eskaintzen dion gure lagunari buruz?

Ba, oso ondo pasatzen dugula Euskadira bisitan etortzen zaigunean, hemen baitu bere euskal-irlandar sustraietako zati bat. Plazer handiz gogoratzen dugu, halaber, William Kennedy Piping Festival jaialdian (Armagh, 2009) jotzeko eman zigun laguntza; elkarrekin jardun genuen oholtzan jaialdi horretan..

Cormac da beren errepertorioan euskal piezak sartu dituzten nazioarteko musikarietako bat, eta bere estilo eta ikusmolde pertsonala erantsita interpretatzen ditu.
 
Eskerrik asko Cormac!

 

 

Segi Aztarna...