Menu nagusira itzuli

 

Amets Arzallusen bertso labur hori hurrengo abestiko (Fusilatu zituztenei) bertsoen sarrera ere bada, Ametsek berak idatzikoak direnak.

Bertsoan, Txirrita handiaren (Ereñotzu, Hernani, 1860-1936) bertso ospetsuenetako bat aipatzen da. XX. mendeko bertsolari garrantzitsuenetako bat izan zen Txirrita.

 

Txirrita zanan urte berian
sartuagatik lurpian
zuen aipamen gutxi izanda
azken larogei urtian

 

 

Milla zortzireun irurogei ta
amalau urte urrian
lenengo plazan kantatu nuen
nik Hernaniko lurrian
San Antoniyo deitzen diogun
ermita baten aurrian
lagunak alkar ixtimatuaz
lengo oitura zarrian.

Joxe Migelek atera zuen
oso izkera leguna:
“Au da, gaztiak, prezisamente,
guk egin bear deguna...
altxa dezagun San Antoniyo
gaur da beraren eguna!”
Gaur Goiaz-Txikin dago itxututa
orduko nere laguna.

Orduko ango bertsolariak
lau lagun giñen guziyak,
Hernanin bertan bataiatuak
barriyo artan aziyak;
Joxe Migel ta Erramun illak,
ni ta Juan Mari biziyak...
San Antoniyok merezi du ta
eman zaizkagun graziyak.

Irurogei ta amar bat urte
badaduzkat bizkarrian,
kargamenturik txarrena au da
ezin utzi baztarrian;
anka batetik kojoka nabil
reuma daukat ixtarrian,
baiño baditut laguntzalliak,
ez nago modu txarrian.

Gazte-gazterik asi nintzen ta
oraindaiño bitartian
zenbait umore eder jarri det
Kantabriyako partian;
pixka batian ez naiz aztuko
sartuagatik lurpian,
nere aipamenak izango dira
beste larogei urtian.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Menu nagusira itzuli

Donostia DSS2016 kultura hiriburutzarako ideiak eta proiektuak prestatzen ari ginela ohartu ginen Txirritaren bertso haren laurogeigarren urteurrena beteko zela urte horretan.

Horrek Txirritarenganako gure miresmena areagotzeko balio zigun, bai eta zenbait ekimen martxan jartzeko ere, hala nola Xabier Letek idatzitako 'Gabon, Txirrita' antzezlana berrestreinatzea.

Txirritaren garrantziaren eta ekarpenen berri izateko antzezlan horren libretoaren hitzaurrea irakurtzea gomendatzen dizuet. Hitzaurre horretan, kultura-hiriburutzako programazio-zuzendari Xabi Payak dio antzezlana ulertzeko Shakespeare, Cervantes eta Txirrita bilduko lituzkeen triangelua egin beharko litzatekeela.

Joxe Miguel Lujanbio, 'Txirrita' 1936ko ekainaren 3an hil zen, Gerra Zibila piztu zuen uztailaren 18ko altxamendu militarra baino egun batzuk lehenago. Nazionalek, Txirritaren heriotzaren berri ez zutenez, haren bila joan ziren Altzako baserrira, fusilatzeko asmoz...

Bestelako zoria izan zuten milaka eta milaka pertsonak, haien patu ilun eta goibelak ez baitu oraindik izan dagozkion aitorpena eta erreparazioa..

Tropa frankistak 1936ko irailaren 12-13an sartu ziren Hernanin. Hurrengo urteetan, hernaniarrek errepresio eta indarkeria frankista pairatu zuten.

1936ko irailaren amaierarako, frankistek ia Gipuzkoa osoa menderatua zuten eta Hernani exekuziogune bihurtu zuten. Hemen, 200 pertsona inguru fusilatu zituzten: errepublikanoak, sozialistak, komunistak, abertzaleak… Hernani errepresio frankista odoltsuenaren eta ankerrenaren sinbolo bihurtu zen.

Errepresio horrek luze iraun zuen eta oraindik dirauela ere esan dezakegu. Badirau, biktimen oroimena oraindik ere berreskuratu ez delako, ez zaie merezi duten errekonozimendua egin, eta ez zaie justiziarik egin.

2016ko azaroaren 5ean, Hernaniko Udalak ekitaldi bat antolatu zuen, “Oroimena berreskuratuz… Udaberrirantz” izenburupean, tropa frankistek fusilatutako pertsonei omenaldia eta errekonozimendua egiteko.

Nik ekitaldi horretan parte hartu nuen, Amets Arzallusekin batera. Ametsek sarrera-bertso hau abestu zuen, bai eta hurrengo abestiaren letrak ere (Fusilatu zituztenei).

Egun hartan, eguraldi euritsu eta hotzak areagotu egin zuen hilerrira hurbildu ginen senide, lagun eta hernaniarron artean nagusi zen goibeltasuna. Eguraldi latzak ez zigun tregoarik eman, ezta exekuzioak gertatu ziren hormaren aurrean altxatutako monumentuan lore-eskaintza egiteko unean ere.

Argi horma
Carlos López de Ceballos (2006)

 

 

Egun hartako interpretazioko giroa erreproduzitu nahi izan dut nolabait. Hauxe izan da nire Victoria Cadenza akordeoia erabiliz Alboka taldearekin egin dudan grabazio bakarra. Beharrezkoa zela uste dut...

Azken ohar bat bertso honekin erabilitako doinuari buruz. Txirritaren jatorrizko bertsoekin ezagutu dugun lehen doinuaren (1874) eraldaketa da. Efektuak, xumea izanda ere, samin eta ezintasun sakona transmititzea lortzen du...

 

Segi Aztarna...