Txirrita zenari hauzi bat asmatzea bururatu zitzaigun.
Ifar Euskal Herriko antzerki zaharrean
(batez ere kale antzerkian) egiten zen gisan. Karroxa, asto-laster
edo tobera-munstra
deitzen ziren adierazpenetan, gaia edo aitzakia horrelakoa izan oi zen
gehienetan:
pertsona berezi baten bizitzako pasadizoak kontatzea,
era xelebre batean, jakina.
Era horretako errepresentazioek
fartsa giroa hartzen zuten sarri.
Dena zen xelebrea: gaia, aktoreen imintzioa, gertakizunen karakterizazioa.
Horrek ez du esan
nahi, hala ere, zenbait aldiz hura guztia hauzitara eramana zen
pertsonarentzat mingarria izan ez zitekenik. Euskal herriteatro zaharrean
badago halako
moral kutsu hestu bat; ez beti, jakina, baina bai sarri.
Eta zergatik guk gaur horrelako istillu bat Txirritari buruz
asmatu? Atsegin zaigulako,
jakina. Txirrita bera pertsonaje bezela atsegin zaigulako (ez
baizen aingeru bat, noski).
Eta atsegin zaigulako, nunbait, bizitzari fartsa aldetik bere trazak
hartzea ere.
Ez gera gauza haundi
eta garrantzitsu bat egitera joan. Ez dugu horretarako indar eta gaitasunik.
Txirritari buruz historio batzuk kontatzera gatoz, eta, ahal
balitz,
zuei ikusleei farre pixka bat egineraztera.
Horrela, bidenabar, guk ere ongi pasako dugu.
Guk asmatutako Txirrita hori atsegin badezue, ontzat hartu;
bestela berriz...
gaizki esanak eta aldrebes esanak barkatu...
Farsa hastera doa... GABON, TXIRRITA!
**********
Esta obra teatral
adopta la forma de un juicio-farsa que se celebra a quien fué
el
famoso bertsolari TXIRRITA. Está inspirada la obra en cierto
teatro tradicional popular del País Vasco,
sobre todo el teatro de calle de Zuberoa y la Baja Navarra.
Solía
ser costumbre el sacar a juicio público determinadas personas
o determinados
sucesos que hubieran provocado, por las razones que fueran, conmoción
en la opinión pública.
Dicho juicio, que adquiría dimensiones de farsa, servía
como exponente de criterios
valorativos sociales, familiares, morales, etc...
En nuestro caso, en el caso del grupo BURUNTZA respecto a TXIRRITA,
hemos considerado divertido y oportuno enjuiciar burlescamente a quien
fué famoso bertsolari,
pero invirtiendo los valores. O, mejor dicho, provocando una confrontación
de juicios
valorativos contrapuestos, de manera exagerada y caricaturesca, para
que así
el acceso a una posible realidad de Txirrita como persona resulte
no tan dramática y sí, en cambio, más divertida.
1982ko ekainaren 4ean estreinatua Urnietako Elizondo aretoan
Aktoreak
Maritxu Larzabal
Bartolo Orkaizagirre
Lourdes Ayensa
Joxi Lizeaga
Nekane Goñi
Jokin Izagirre
Kontxi San Sebastian
Joxe Manuel Kortajarena
Gabriel Mujika
Xabier Lete
Julian Melero
Joxe Manuel Lajas
Gotzon Nazabal
Juanjo Donoxti
Argiak: Jesus Fraisoli
Dekorazioa: Periko Barrioseta
Pianoa: Antton Valverde
Muxika Grabaketa: Oxen (Beasain)
Apainketa: Elixabet Unanue
Textoa eta Zuzendaritza: Xabier Lete
Argigaliluen osaketa: Antzerti,
Eusko Jaurlaritzaren antzerki serbitzua.
Irakurri: Buruntza azpian, edo dena ankaz gorako lurraldea.
Diario Vasco, 1975 - Otsailak 16.
Anjel Lertxundi
Irakurri: Argia. 1982.
Ekaina 937. Zbka. Gabon Txirrita. Artaso.
**********
Urnietako BURUNTZA taldea
Talde hau, 1974. urtean sortu zen eta Lourdes Iriondo abeslari,
idazle eta aktorea izan zen fundatzaile eta zuzendaria.
Aktore gazteen konpainia zen, hamar urtetik hemezortzi urte artekoak.
Kolektiboa Euskal Antzerki Taldeen Biltzarrekoa zen, eta euskara eta
euskal antzerkia
erabili eta sustatzea zituen helburu nagusi. Xede horiekin hartu zuen
parte ikastolen
aldeko jardunaldi eta jaietan, une hartako euskal talde askok bezala.
Argumentuei dagokienez, 1975ean, taldeak honela definitu zuen bere burua:
"nahiko ameslaria eta jende gaztearentzat pentsatua; ez zserioa
ez haurrena,
kritika barrearekin nahasita".
Lehen montaketa, "Buruntza-azpian, edo dena ankaz gorako lurraldea
(1975) " deiturikoa izan zen.
Horren ondoren "Fabrika
Berria (1977)" etorri zen, eta gerorago, haurrentzat prestatu
eta gertaturiko ikuskizun pare bat, Begi oker eta hanka zikin (1976)
eta Pailasoaren ipuina (1978).
Baina hori guztia gertatzen zen bitartean, taldeko jendea, gaztea izanik,
ikasketa;
lan eta soldadutza bitarteko, banatzen eta sakabanatzen joan zen.
Hori batetik, eta haurrentzat Euskal Herrian eginiko antzerkiak zuen
laguntzarik eza bestetik
kontutan hartuz (laguntza falta lotsagarria, benetan) lehenengo BURUNTZA
talde hura
orain hiru bat urte gelditu egin zen.
Bizitza ez da gelditzen,
ordea, eta batzutan berak bereizitakoak gerora bildu egiten ditu berriro.
Eta antzerki talde honekin ere horixe gertatu da. Sakabanatu zen, gaur
berriro pizten da,
eta lehengo zenbait jende tartean da. Hala ere oraingo talde honetan
Hernaniko zenbait jendek ere parte hartzen du, eta emakumeak denak berriak
dira taldean,
eta lehen aldikoz antzerkia egiten dutenak.
GABON, TXIRRITA delako montaketa honetako testua Xabier
Leterena da.
Testu hori orain sehi bat urte Oiartzungo Intxixu taldeak erabili
zuen.
Baina montaje haundiago baten atal bezala. Gaur zerbait aldatua eta
osatua bakarkigu,
batasun bat taula gainerako osatzen duelarik.
Irakurri: Lourdes Iriondo - Goiz-Argi
aldizkaria (1979). Elkarrizketa .pdf
formatuan.
Irakurri: Garaia. 1977 - 6 de enero. Grupo
Buruntza - Fabrika berria. M.Goizueta
